1.6 Transitie naar een duurzame/natuurinclusieve landbouw

Door Jan Willem Erisman.

Het Louis Bolk Instituut is een onafhankelijk kennisinstituut voor duurzame landbouw, voeding en gezondheid, met natuur als kennisbron. Louis Bolk (1866 – 1930) had een eigen kijk op het leven: “Hoe ruimer zou onze opvatting van het leven zijn, indien het ons gegeven was dit eens te bestuderen met verkleinglazen". Ook het Instituut is van mening dat een veerkrachtig voedselsysteem vraagt om een systeembenadering.

Basis van landbouw is biodiversiteit
Nederland is al goed bezig met het stikstofbeleid. De hoeveelheid stikstof per product is al afgenomen. Dit is alleen nog niet zo met de natuur. Het aantal broedvogels en vlinders is in de landbouw gedaald terwijl dit aantal in de natuurgebieden stijgt. Dit is een probleem omdat de basis van landbouw bestaat uit biodiversiteit. Biodiversiteit is de rijkdom en diversiteit van al het leven op aarde. Biodiversiteit gaat niet alleen over de individuele soorten, maar juist om de diversiteit van ecosystemen, soorten en genen, en de samenhang daartussen. Biodiversiteit is een basis van gezond eten en leven.

Dynamisch evenwicht
De huidige landbouw is een controle model. De productie is zo hoog mogelijk en er wordt direct ingegrepen. Er is veel input maar dit gaat ten koste van de biodiversiteit. Wat we willen is een additief systeem. Hierbij is het systeem meer zelfregulerend en wordt er meer indirect ingegrepen. Ook moet het zorgen voor een dynamisch evenwicht.

Vier pijlers van biodiversiteit
Wat de boer nu verdient, wordt bepaald door veel verschillende grote partijen. Drie jaar geleden is er samen met het Wereld Natuur Fonds, FrieslandCampina en de Rabobank een conceptueel kader ontwikkeld. Dit kader gaat uit van de vier samenhangende pijlers van biodiversiteit.

• De eerste pijler is functionele agrobiodiversiteit; dit gaat uit van een goede bodem die veel leven bevat en goede beworteling heeft.
• De tweede pijler is de landschappelijke diversiteit; die levert natuurwaarde en is aantrekkelijk.
• De derde pijler zijn de brongebieden en verbindingszones; er wordt gebruik gemaakt van alle aspecten en van de elementen die er al zijn.
• De vierde pijler zijn de specifieke soorten.

Onderzoek
Er zijn 20 melkveehouders onderzocht. De melkveehouders die niet biologisch boerden hadden een lage biodiversiteit, hoge productie en krappe financiële marges. De melkveehouders die wel biologisch boerden hadden meer biodiversiteit, minder gebruik van de veearts, de koeien hadden een  langer leven en er waren ruimere financiële marges.

Mogelijkheden voor waardering.

• Intrinsieke motivatie van de ondernemer
• Vergoeding agrarische natuurbeheer (GLB)
• Duurzaamheidscertificaten (bv. Veldleeuwerik)
• Groenfinanciering
• Waardering in de keten (bv. lokale afzet of biologisch).

Op Schiermonnikoog is de melkveehouderij intensief. Er zijn 7 melkveehouderijen die 5,3 miljoen liter melk produceren. De stikstofuitstoot - 20% boven het landelijke streven – moet worden verlaagd. Hiervoor een project gestart samen met de boeren. Ook de stakeholders zijn erbij betrokken omdat het samen moet gebeuren. Op het eiland staan de boeren en natuurmonumenten tegenover elkaar. Door samen te werken aan het nieuwe systeem wordt de kwelder beter behouden. We willen naar een grijs systeem en geen zwart, wit.

Vijf van de zeven boeren was financieel beter uit wanneer ze omschakelen naar biologisch boeren. Bij twee boeren was het voordeliger als ze een eigen zuivellijn zouden beginnen.

Tot slot is er een mogelijkheid voor een herontwerp van het systeem. Hier is alleen wel veel voor nodig.De zaal gaf aan dat zij vinden dat de landbouw op Schier moet worden behouden, maar niet met uitgangspunt om de wereld mee te voeden. Het moet een goed voorbeeld worden om te laten zien dat het biologisch (financieel) wel lukt.

Download presentatie